Οι 3 μάγοι είναι βιβλικά πρόσωπα της Καινής Διαθήκης (Ματθ. 2,1-2) τα οποία, όταν ο Ιησούς γεννήθηκε στη Βηθλεέμ έφτασαν από την ανατολή στα Ιεροσόλυμα για να Τον προσκυνήσουν.
Ο ευαγγελιστής Ματθαίος δεν παρέχει λεπτομέρειες ούτε για τον αριθμό τους, ούτε για το τι ακριβώς ήταν αυτοί οι μάγοι, ίσως επειδή το θεωρούσε κάτι γνωστό και δεδομένο για τους ανθρώπους της έποχης του
Σχετικά με τον προσδιορισμό «Μάγοι», δεν θα πρέπει να παρασυρθούμε από την σημερινή σημασία της λέξης «μάγος». Σήμερα η λέξη αυτή χρησιμοποιείται με την έννοια του ανθρώπου που κάνει διάφορες μαγείες ερχόμενος σε επαφή με τον Σατανά.
Όμως, η λέξη Μάγος την εποχή εκείνη, χρησιμοποιούνταν για τους σοφούς, τους ιατρούς, τους μελετητές των άστρων, τους ερμηνευτές των ονείρων και τους μορφωμένους των Μήδων, των Περσών, των Χαλδαίων και των Βαβυλωνίων. Επίσης σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, «Μάγοι» ονομαζόταν μία από τις έξι φυλές των Μήδων, και όσοι άνηκαν σε αυτή τη φυλή ασκούσαν καθήκοντα ιερέων ή ονειροκριτών, ασχολούνταν με τον αποκρυφισμό κ.τ.λ.
Η ιδιαίτερη πατρίδα των Μάγων, που προσκύνησαν το Θειο Βρέφος, δεν αναφέρεται. Απλώς γίνεται αναφορά ότι ήρθαν από την Ανατολή. Η λέξη «Ανατολή» στην Βίβλο σημαίνει α) ολόκληρη την πέρα από του Ιορδάνη περιοχή, β) την απέραντη συριακή και αραβική έρημο, γ) τις περιοχές της Βαβυλωνίας, Ασσυρίας και Περσίας.
Ο Ωριγένης λέει ότι οι Μάγοι προέρχονταν από την Χαλδαία. Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος αναφέρει ως πατρίδα τους την Περσία. Άλλοι αναφέρουν ως προέλευσή τους από την Βαβυλώνα. Ο Άγιος Ιουστίνος αναφέρει ότι οι Μάγοι προέρχονταν από την Αραβία.
Στην άποψη ότι οι τρεις Μάγοι ήταν Πέρσες, συμβάλει και ένα γεγονός που έλαβε χώρα το 614 μ.Χ. στη Βηθλεέμ. Την εποχή εκείνη, είχαν καταλάβει την πόλη οι Πέρσες του Χοσρόη του 2ου, οι οποίοι αν και έκαναν πολλές καταστροφές, δεν πείραξαν τον Ναό της Γεννήσεως. Αυτό έγινε γιατί, όπως λέγεται, στο ναό υπήρχε μια εικόνα (κατά άλλους ψηφιδωτό) που απεικόνιζε τους Μάγους να προσκυνούν τον Χριστό. Οι Πέρσες κατακτητές αναγνώρισαν τους ομοεθνής τους από τα ρούχα και έτσι άφησαν τον Ναό της Γεννήσεως απείραχτο.
Σύμφωνα με παράδοση που προέρχεται από το απόκρυφο Αρμενικό Ευαγγέλιο παιδικής ηλικίας του Ιησού (συριακό πρωτότυπο που μεταφράστηκε στα Αρμενικά κατά τον 11ο αιώνα), οι μάγοι ήταν τρεις και τα ονόματα αυτών, Μελχιώρ, Βαλτασάρ και Γασπάρ.
Η προσκύνηση αυτή των μάγων πρέπει να συνέβη μετά την Υπαπαντή του Κυρίου (είσοδος στον Ναό, σαράντα ημέρες μετά τη γέννησή Του). Κατόπιν, με θεϊκή παρέμβαση είδαν οι μάγοι σε όνειρο ότι δεν έπρεπε να ξαναγυρίσουν στον Ηρώδη αλλά να φύγουν από άλλο δρόμο για την πατρίδα τους. Η προσκύνηση των μάγων εορτάζεται από την Ορθόδοξη Εκκλησία στις 25 Δεκεμβρίου.
Αργότερα, βαπτίσθηκαν από τον Απόστολο Θωμά και χειροτονήθηκαν επίσκοποι.Το 69 μ.Χ. έλαβαν την είδηση ότι σε λίγο θα πεθάνουν. Πρώτος πεθαίνει ο Μελχιόρ, σε ηλικία 130 ετών. Μετά από έξι μέρες ο Βαλτάσαρ σκοτώνεται από έναν ειδωλολάτρη μπροστά στην Αγία Τράπεζα στα 109 του χρόνια. Μετά από άλλες έξι μέρες πεθαίνει ο Γκασπάρ στα 90 του χρόνια.
Παράδοση του 11ου αιώνα αναφέρει ότι τα λείψανα των Τριών Μάγων, τα μετέφερε η Αγία Ελένη στην Κωνσταντινούπολη αλλά τα μετέφερε στο Μιλάνο το 344 ο αρχιεπίσκοπος Μιλάνου Ευστόργιος Α”. Τα λείψανα τού τα είχε εμπιστευθεί ο αυτοκράτορας Κώνστας Α”. Το 1164 δωρήθηκαν στον Αρχιεπίσκοπο Κολωνίας από τον αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Φρειδερίκο Α΄ Βαρβαρόσσα που τα είχε ιδιοποιηθεί.
Ο αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Όθωνας Δ΄, γύρω στο 1199, δώρησε τρία χρυσά και διακοσμημένα με πολύτιμες πέτρες στεφάνια για τις κάρες των Τριών Μάγων. Τον 13ο αιώνα ανοικοδομήθηκε περίλαμπρος καθεδρικός ναός της πόλεως όπου μέχρι σήμερα βρίσκονται. Έκτοτε ένα σταθερό ανά τους αιώνες και μεγάλο ρεύμα προσκυνητών τα επισκέπτεται κάθε μέρα.
Η κεντρική σκηνή με την παράσταση της Προσκύνησης των Τριών Μάγων. Ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια είναι και η διακόσμηση με δύο καμεό περιμετρικά της Θεοτόκου. Αριστερά καμεό του 2ου αι. π. Χ. με τον Μέγα Αλέξανδρο και δεξιά καμεό του πρώτου μισού του 1ου αι. με την Αθηνά Πρόμαχο.
Στις 20 Ιουλίου του 1864, η λάρνακα ανοίχτηκε, και ανακαλύφθηκαν τρεις σχεδόν πλήρεις σκελετοί, υφάσματα του 2ου-3ου αιώνα και νομίσματα του 12ου αιώνα.
Το 2004, η σειρά επιμορφωτικών εκπομπών τηλεόρασης «Mummy Detective» του Learning Channel έκανε μία εκπομπή για τους Τρεις Μάγους και ανάμεσα σε άλλα ζήτησε από τις εκκλησιαστικές αρχές του Καθεδρικού Ναού της Κολωνίας να εξετάσουν οι ειδικοί της εκπομπής τα λείψανα των Τριών Μάγων, αλλά αυτοί αρνήθηκαν.
